Сейчас на форуме
http://www.lioncity.net/buddhism/ind...?showtopic=424
обсуждается этот термин, и приводятся хорошие ссылки
http://www.geocities.com/Tokyo/6774/papanca.htm
http://www.dharmastream.org/upload/24/scl22301.mp3
а я вот думаю, как это сказать по-русски.
"Умственное наслоение, домысливание, надумывание, мнительность", или в духе Рис-Девидса, "одержимость, навязчивость" или просто "иллюзия".
В комментарии к Папанчакхая сутте говорится и о распространении-расстилании-растекании (vitthaarenti), и о продлевании-застревании (cira.m .thapenti). Нужны уже три слова: "навязчивое умственное наслоение".
В самом простом варианте может подойти "домысливание, мнительность". Здесь такой перевод можно применить в широком смысле: папанчей может быть и воззрение, образующееся в результате апперцепции, и жажда, образующаяся в результате чувства. То есть человек видит что-то привлекательное, и предвкушает удовольствие, или распознает и категоризирует явление, и сводит его к фиксированным идеям.
Udana 77
7. Papa~ncakhayasutta.m
67. Eva.m me suta.m– eka.m samaya.m bhagavaa saavatthiya.m viharati jetavane anaathapi.n.dikassa
aaraame. Tena kho pana samayena bhagavaa attano papa~ncasa~n~naasa"nkhaapahaana.m paccavekkha
maano nisinno hoti.
Atha kho bhagavaa attano papa~ncasa~n~naasa"nkhaapahaana.m viditvaa taaya.m velaaya.m ima.m udaana.m
udaanesi–
“Yassa papa~ncaa .thiti ca natthi,
sandaana.m paligha~nca viitivatto;
ta.m nitta.nha.m muni.m caranta.m,
naavajaanaati sadevakopi loko”ti. sattama.m
Ud-A 372
7. Papa~ncakhayasuttava.n.nanaa
67. Sattame papa~ncasa~n~naasa"nkhaapahaananti papa~ncenti yattha saya.m uppannaa, ta.m santaana.m vitthaarenti cira.m .thapentiiti papa~ncaa, kilesaa. Visesato raagadosamohata.nhaadi.t.thimaanaa. Tathaa hi vutta.m–
“Raago papa~nco, doso papa~nco, moho papa~nco, ta.nhaa papa~nco, di.t.thi papa~nco, maano papa~nco”ti.–
Apica sa.mkilesa.t.tho papa~nca.t.tho, kacavara.t.tho papa~nca.t.tho. Tattha raagapapa~ncassa subhasa~n~naa nimitta.m, dosapapa~ncassa aaghaatavatthu, mohapapa~ncassa aasavaa, ta.nhaapapa~ncassa vedanaa, di.t.thipapa~ncassa sa~n~naa, maanapapa~ncassa vitakko nimitta.m. Tehi papa~ncehi sahagataa sa~n~naa papa~ncasa~n~naa. Papa~ncasa~n~naana.m sa"nkhaa bhaagaa ko.t.thaasaa papa~ncasa~n~naasa"nkhaa. Atthato saddhi.m nimittehi ta.mta.mpapa~ncassa pakkhiyo kilesaga.no. Sa~n~naagaha.na~ncettha tassa nesa.m saadhaara.nahetubhaavena. Vutta~nheta.m– “sa~n~naanidaanaa hi papa~ncasa"nkhaa”ti (su. ni. 880). Tesa.m pahaana.m, tena tena maggena raagaadikilesaana.m samucchedananti attho.
Tadaa hi bhagavaa atiitaasu anekako.tisatasahassasa"nkhaasu attano jaatiisu anatthassa nimittabhuute kilese imasmi.m carimabhave ariyamaggena bodhima.n.de savaasane pahiine paccavekkhitvaa satta santaana~nca kilesacarita.m raagaadikilesasa.mkili.t.tha.m ka~njiyapu.n.nalaabu.m viya takkabharitacaa.ti.m viya vasaapiitapilotika.m viya ca dubbinimociya.m disvaa “eva.m gahana.m naamida.m kilesava.t.ta.m anaadikaalabhaavita.m mayha.m anavasesa.m pahiina.m, aho suppahiinan”ti uppannapiitipaamojjo udaana.m udaanesi. Tena vutta.m– “atha kho bhagavaa attano papa~ncasa~n~naasa"nkhaapahaana.m viditvaa taaya.m velaaya.m ima.m udaana.m udaanesii”ti.
Tattha yassa papa~ncaa .thiti ca natthiiti yasmaa bhagavaa attaanameva para.m viya katvaa niddisati tasmaa yassa aggapuggalassa vuttalakkha.naa papa~ncaa, tehi kataa sa.msaare .thiti ca natthi. Nettiya.m pana “.thiti naama anusayo”ti (netti. 27) vutta.m. Anusayo hi bhavapavattiyaa muulanti. Satte sa.msaare papa~ncentiiti papa~ncaa. “Papa~nca.t.thitii”ti ca paa.tho. Tassattho– papa~ncaana.m .thiti vijjamaanataa maggena asamucchedo papa~nca.t.thiti, papa~ncaa eva vaa avasi.t.thakusalaakusalavipaakaana.m pavattiyaa hetubhaavato va.t.tassa .thiti papa~nca.t.thiti, saa yassa aggapuggalassa natthi
Pts-A 2.427
Papa~ncitoti aaramma.ne, sa.msaare vaa papa~ncito ciravaasito.
Vibh-A 515
Tasmi.m sati imaani papa~ncitaaniiti tasmi.m “asmiiti chanda.m pa.tilabhatii”ti-aadinaa nayena vutte papa~ncattaye sati puna imaani “itthasmiiti vaa”ti-aadiini papa~ncitaani hontiiti attho.
AA 3.348
Papa~ncoti ta.nhaadi.t.thimaanavasena pavatto madanaakaarasa.n.thito kilesapapa~nco.